In Spanje kwamen in 2023 relatief veel motorrijders om het leven. Dat leidde direct tot het voorstel om de jethelm te verbieden en het dragen van motorhandschoenen te verplichten. Wat is de stand van zaken en wat is de mening van de Spaanse motorrijdersbond over het geheel?
In verschillende motormedia werd begin 2024 al gemeld dat de jethelm in Spanje verboden werd. Klopte dat? "Nee", zo luidde het korte antwoord van Juan Manuel Reyes, oprichter en voorzitter van de Asociación Nacional de Motoristas (ANM). "Het is alleen nog een plan. Een eventueel verbod zou niet voor het eind van het jaar ingevoerd kunnen worden. We hebben dus nog even de tijd om te protesteren."
Onderzoek
Die tijd werd onder meer gebruikt om te onderzoeken of een landelijke overheid een Europees goedgekeurd helmtype mag verbieden. "Verder betwijfelen we sterk of zo’n verbod bijdraagt aan een verlaging van het aantal motordoden. Zijn er cijfers die laten zien dat de kans op dodelijke verwondingen groter als je een jethelm draagt, in plaats van een integraal- of een systeemhelm? Als de overheid dat niet kan aantonen, zijn er geen geldige redenen om jethelmen te verbieden.”
Symboolpolitiek
De overheid is in dit geval de Dirección General de Tráfico (DGT), een dienst die het verkeersbeleid bepaalt en boetes int maar ook de rol van Nederlandse organisaties als de RDW en het CBR vervult. Dat het DGT in elk geval niet kan aantonen dat het aantal motordoden daalt als je motorhandschoenen verplicht stelt, lijkt duidelijk. Een typisch gevalletje van symboolpolitiek dus. De eigenlijke oorzaken van het grote aantal motordoden zijn veel lastiger aan te pakken. Vertel, Juan Manuel?
Verstoffen
“De aandacht voor de verkeersveiligheid van motorrijders heeft in Spanje altijd op een laag pitje gestaan. In 2006 hebben we het DGT zover gekregen dat er een speciale werkgroep werd opgericht om daar eens iets aan te doen. De ANM was een van de leden. Een jaar later publiceerden we een verkeersveiligheidsplan met 36 maatregelen. Dat leek dus goed te gaan, maar uiteindelijk zijn er van al die maatregelen maar zeven behoorlijk uitgevoerd. Aan vier ervan wordt nu pas gewerkt en de rest ligt te verstoffen.”
Doel bereikt?
Vanaf het jaar dat het plan verscheen, in 2007, ging het aantal motordoden van 880 naar 314 in 2014. Indrukwekkend, zou je zeggen. Juan Manuel: “Die enorme daling had naar ons idee ook te maken met de economische crisis in die periode. Veel belangrijker is echter dat de overheid in 2014 meteen alle inspanningen stopzette. Alsof het doel nu bereikt was. Er werd geen geld meer beschikbaar gesteld en de werkgroep is vanaf dat jaar nog maar zeven keer samengekomen.”
Rijschoolkwaliteit
Een andere oorzaak van het grote aantal motordoden zit ‘m volgens het ANM in de kwaliteit van de rijscholen. “Er zijn natuurlijk instructeurs die het prima doen, maar het DGT geeft ook mensen zonder de juiste opleiding een lesbevoegdheid. Zelf organiseren wij aanvullende opleidingen voor motorrijinstructeurs, maar die zijn natuurlijk niet verplicht.”
Negen van de tien
De ANM vraagt het DGT ook om aanvullende rijopleidingen voor motorrijders en andere weggebruikers te promoten. Dat leek succes te hebben. “In 2021 heeft het DGT cursussen voor veiliger motorrijden in de plannen opgenomen, maar op het ministerieel besluit dat de opleidingen goedkeurt wachten we nu al drie jaar. En dat gaat dus om opleidingen die wij al twintig jaar geven... Dat je met zo’n cursus veiliger op weg kan, is ons wel duidelijk. Bij aanrijdingen met andere voertuigen ligt de schuld in slechts 25% van de gevallen bij de motorrijder, volgens onderzoek van Spaanse verzekeraars. Naar ons idee zijn met een goede opleiding ook al die andere ongevallen negen van de tien keer te vermijden.”
Punten
Net als de MAG is de ANM tegen een verplichting tot het volgen van aanvullende rijopleidingen. “Wel is in de plannen opgenomen dat je er bij het slagen voor zo’n opleiding twee punten op je rijbewijs bij krijgt. Dat laat zien dat de overheid onze overtuiging wel deelt.” Een aantal regionale overheden is enthousiaster dan het DGT: in onder meer Galicië en Baskenland krijgen motorrijders bepaalde aanvullende rijopleidingen zelfs volledig vergoed.
Rijbewijspunten
In het eerste jaar dat je je Spaanse rijbewijs hebt, staan er 8 punten op. Na dat jaar krijg je er in totaal 12. Overtredingen kunnen je 1 tot 6 punten kosten. Punten verdienen met een cursus kan dus heel aantrekkelijk zijn.
Jonger park
Ook een verjonging van het motorpark zou motorrijden veiliger kunnen maken, stelt Juan Manuel. “Wij geloven beslist in het effect van rijhulpsystemen zoals ABS en tractiecontrole, dus wij dringen aan op aankoopsubsidies voor motorfietsen die minimaal drie van zulke systemen aan boord hebben. Het enige wat de overheid nu doet is belachelijke subsidies toekennen voor de aanschaf van elektrische motorfietsen. Als je je oude motor inruilt, krijg je als particulier maximaal € 1.300 en als bedrijf maar € 750.”
Slechte wegen
Net als de Franse motorrijdersorganisatie FFMC wijst ook de ANM op de slechte staat van de Spaanse wegen als belangrijke oorzaak van ongevallen. Juan Manuel: “Sinds de economische crisis in 2008 wordt er hier bijna geen cent meer uitgegeven aan wegonderhoud. Om al het achterstallige onderhoud uit te voeren is nu zo’n 10 miljard euro nodig. Wat er wél geïnvesteerd wordt, is op automobilisten gericht. Van de 299 motorrijders die vorig jaar om het leven kwamen, werden er 54 gedood door een botsing met een vangrail zonder onderplank – en die onderplanken zijn hier wel degelijk bekend, natuurlijk.”
Cocktail
Van de door het DGT voorgestelde maatregelen is er maar één waar Juan Manuel heil in ziet: automobilisten die op een 125cc willen gaan rijden, moeten daar straks een cursus voor volgen. “Tot nu toe mag je al op een 125’je stappen als je drie jaar je autorijbewijs hebt, een regeling die te boek staat als B+3. Als gevolg van die maatregel is 60 procent van de nieuwe verkochte motorfietsen een 125, aangeschaft door iemand met zo’n B+3. Die mensen, die dus geen idee hebben van wat motorrijden inhoudt, zorgden natuurlijk voor een sterke toename van het aantal motorrijders. Koppel dat de aan slecht onderhouden wegen en het ontbreken van een effectief verkeersveiligheidsbeleid voor motorrijders, en je hebt de perfecte cocktail voor een toename van het aantal motordoden. En dan mogen wij geen jethelm meer dragen?”
De rechter
Het moet niet gekker worden, inderdaad. Toch bestaat de kans dat het verbod er komt, wat de ANM ook doet. “Het DGT is van mening dat ze het recht hebben om zo’n beslissing te nemen. Als ze dat doen, ondanks onze tegenargumenten, dan kunnen wij alleen nog maar naar de rechter stappen. En dat zullen we ook zeker niet nalaten!”
Spaanse cijfers
Volgens de tot nu toe gepubliceerde cijfers vielen er in Spanje in 2023 1.154 verkeersdoden. Daaronder waren 299 motorrijders, ofwel 26% van het totaal. Dat is een erg hoog percentage: in Nederland ging het om 6%. De definitieve Spaanse cijfers kunnen wel nog anders uitvallen. Pas in oktober worden ook de cijfers bekend van verkeersdoden op wegen binnen de bebouwde kom en van slachtoffers die pas 30 dagen na het ongeval overleden.
Aanvullende informatie
• Het aantal Spaanse motordoden in 2022 bedroeg 251; ook hierbij zijn slachtoffers binnen de bebouwde kom niet meegerekend.
• De apk voor motoren in Spanje werd volgens mijn gegevens in 2007 ingevoerd.
• Het aantal Nederlandse motordoden per jaar ligt al sinds 2019 – gemiddeld over periodes van tien jaar genomen – iets beneden de 50, bij een voortdurend stijgend aantal motorrijders. In 2005 lag dit gemiddelde nog op 91,3.